Agenda a Chofnodion

Cafwyd ymddiheuriadau am absenoldeb gan y Cynghorwyr D.M. Cundy, S.A. Curry, B. Davies, M. Donoghue, N. Evans, R.E. Evans, S. Godfrey-Coles, T.M. Higgins, P. Hughes, R. James, B.W. Jones, D. Jones, D. Nicholas, B.D.J. Phillips, E. Rees, M. Thomas a J. Williams.

Cyfeiriodd y Cadeirydd at farwolaeth ddiweddar y cyn-Gynghorydd Joy Williams ac ar ran y Cyngor estynnodd ei chydymdeimlad diffuant i'w theulu a'i ffrindiau.

Dywedodd y Cadeirydd ei bod wedi mynychu nifer o ddigwyddiadau ers y Cyngor diwethaf, gan gynnwys digwyddiad Diwrnod y Rhuban Gwyn yn Rhydaman, ailagor Amgueddfa Parc Howard a adnewyddwyd yn ddiweddar ac agor y cyfleusterau chwaraeon gwell yng Nghanolfan Hamdden Dyffryn Aman.

Ar ôl i'r Cadeirydd estyn gwahoddiad iddynt wneud, bu i'r Cynghorwyr canlynol annerch y Cyngor:

-          Llongyfarchodd y Cynghorydd Hazel Evans wirfoddolwyr Drws i'r Dyffryn, sy'n gwneud y gwaith garddio ym Mharc yr Esgob yn yr amgueddfa yn Abergwili.  Yn ddiweddar, derbyniodd y gwirfoddolwyr Wobr y Brenin am wasanaethau gwirfoddol.

-          Llongyfarchodd y Cynghorydd Jane Tremlett Dîm Llesiant Delta a oedd wedi ennill pedair o blith pum gwobr yng Ngwobrau Gofal Cenedlaethol Cymru, a'r Tîm Gofal Cartref a oedd hefyd wedi ennill gwobr.

Cafodd y Cyngor y ddau gyhoeddiad canlynol gan Aelodau Cabinet:

Rhoddodd y Cynghorydd Ann Davies, yr Aelod Cabinet dros Faterion Gwledig, Cydlyniant Cymunedol a Pholisi Cynllunio, y wybodaeth ddiweddaraf i'r Cyngor am ddau fater.

Yn dilyn y tirlithriad ar yr hen domen lo yn Tylorstown yn ôl ym mis Chwefror 2020, cynhaliodd Llywodraeth Cymru adolygiad ac archwiliad o bob un o'r 2500 o domenni glo segur yng Nghymru, gan gynnwys 170 yn Sir Gaerfyrddin.  Dywedodd yr Aelod Cabinet dros Faterion Gwledig, Cydlyniant Cymunedol a Pholisi Cynllunio fod 5 categori Awdurdod Glo wedi'u pennu gan y tasglu diogelwch tomenni glo a bod un safle preifat yr aseswyd ei fod yng Nghategori C ym Mhontaman, Rhydaman a fyddai'n destun arolygiadau blynyddol i sicrhau ei ddiogelwch parhaus.

Yna aeth yr Aelod Cabinet dros Faterion Gwledig, Cydlyniant Cymunedol a Pholisi Cynllunio ymlaen i rannu'r newyddion bod yr Awdurdod wedi derbyn gwobr efydd Lleoedd Bwyd Cynaliadwy yn ddiweddar i gydnabod ymrwymiad y Sir i greu system fwyd gynaliadwy, gynhwysol a gwydn ledled y Sir.  Estynnodd ei diolch a'i llongyfarchiadau i Alex Cook ar arwain y gwaith hwn a hefyd i Augusta Lewis.

Yn dilyn Datganiad yr Hydref a wnaed gan y Canghellor Jeremy Hunt, darparodd y Cynghorydd Alun Lenny, yr Aelod Cabinet dros Adnoddau, grynodeb o sefyllfa refeniw'r Cyngor.  Dywedodd fod y Canghellor, fel y rhagwelwyd, wedi dewis peidio â defnyddio rhywfaint o'r cyllid o £25 biliwn i helpu gwasanaethau cyhoeddus er gwaethaf y pwysau ariannol ar wasanaethau megis addysg a gofal cymdeithasol.  Byddai hyn yn arwain at leihad gwirioneddol mewn cyllid o Lundain i Lywodraeth Cymru ac o Gaerdydd i gynghorau lleol.  Ychwanegodd y Cynghorydd Lenny y byddai'r Awdurdod yn cael gwybod faint fyddai setliad dros dro y Grant Cynnal Refeniw Blynyddol (RSG) gan Lywodraeth Cymru mewn pythefnos.  Mae'r grant hwn yn cyfateb i oddeutu 75% o'r incwm tuag at gynnal gwasanaethau o ddydd i ddydd ac mae pob 1% yn cyfateb i £3m. 

Dywedodd y Cynghorydd Lenny y byddai'r Cabinet yn cwrdd ar 22 Rhagfyr, gyda'r bwriad o gynnal ymgynghoriad cyhoeddus yn syth ar ôl hynny ac y byddai cyfres o seminarau yn cael eu cynnal gyda'r aelodau, yn ogystal â chyfarfod Golwg Sir Gâr gyda disgyblion ysgolion uwchradd.  Dywedwyd bod bwlch yn y gyllideb o £22m ar hyn o bryd cyn mesurau effeithlonrwydd a chynnydd yn y Dreth Gyngor.

Yn ystod cyfarfod Cymru gyfan o uwch-swyddogion ac arweinwyr cynghorau yng Nghaerdydd nodwyd bod y cynnydd yn y dreth gyngor sy'n cael ei ystyried ar hyn o bryd gan gynghorau unigol Cymru yn amrywio o 5% i dros 10% ond y dylai'r cynnydd yn y dreth gyngor yn Sir Gaerfyrddin fod ym mhen isaf yr ystod honno.

PENDERFYNWYD llofnodi bod cofnodion cyfarfod y Cyngor a gynhaliwyd ar 8 Tachwedd 2023 yn gofnod cywir.

[Sylwer:  Wedi datgan buddiant yn yr eitem hon yn gynharach, ailadroddodd y Cynghorwyr K. Madge, M. Palfreman, B.A.L. Roberts, a P.T. Warlow eu datganiad ac arhosodd y cynghorwyr hyn yn y cyfarfod wrth i'r eitem gael ei hystyried].

Rhoddwyd gwybod i'r Cyngor fod y Cabinet, yn ei gyfarfod ar 30 Hydref, 2023 (gweler cofnod 9), wedi ystyried Adroddiad Blynyddol Cyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol ynghylch perfformiad gwasanaethau gofal cymdeithasol yn y sir ar gyfer y flwyddyn 2022/23.  Roedd yr adroddiad yn rhoi trosolwg o'r perfformiad yn ystod 2022/23, ynghyd ag asesiad ynghylch darpariaeth yn y dyfodol a'r blaenoriaethau strategol ar gyfer 2024/25.

Roedd yn ofynnol yn statudol i Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymdeithasol adrodd yn flynyddol wrth y Cyngor ar berfformiad yr ystod gyfan o wasanaethau cymdeithasol a'r modd y cânt eu darparu, yn ogystal â chynlluniau ar gyfer eu gwella. Nodwyd bod y Pwyllgor Craffu Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol wedi cymeradwyo'r adroddiad yn ei gyfarfod ar 4 Hydref 2023.

Diolchodd aelodau'r Cyngor i Gyfarwyddwr y Gwasanaethau Cymunedol am ei ymroddiad i'r gwasanaeth a'i waith caled wrth ddarparu adroddiad cynhwysfawr a thalwyd teyrnged i'r staff sy'n gweithio o fewn y portffolio.

Ymatebodd yr Aelod Cabinet dros Ofal Cymdeithasol ac Iechyd yn unol â hynny i'r ymholiadau a godwyd.

PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL fabwysiadu'r argymhelliad canlynol gan y Cabinet:

"bod Adroddiad Blynyddol Cyfarwyddwr Statudol y Gwasanaethau Cymdeithasol ynghylch Perfformiad y Gwasanaethau Gofal Cymdeithasol yn Sir Gaerfyrddin, 2022/23 yn cael ei gymeradwyo."

Gan gyfeirio at Gofnod 12, o Gyfarfod y Cabinet a gynhaliwyd ar 30 Hydref, 2023 ynghylch y Rhybudd o Gynnig a Gyfeiriwyd gan y Cyngor (13 Medi 2023) mewn perthynas â Gr?p Cymorth Iselder Shadows, dywedodd yr Aelod Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol fod staff yn parhau i weithio gyda Shadows a'u bod wedi ysgrifennu at y Bwrdd Iechyd a oedd wedi dweud ei fod yn cynnal adolygiad o'r holl wasanaethau iechyd meddwl ar draws y Sir ar hyn o bryd.

PENDERFYNWYD derbyn adroddiad cyfarfod y Cabinet a gynhaliwyd ar 30 Hydref, 2023.

PENDERFYNWYD derbyn adroddiad cyfarfod y Cabinet a gynhaliwyd ar 13 Tachwedd, 2023.

“Mae'r Cyngor hwn yn condemnio torfladdiad erchyll pobl ddiniwed yn Israel ar 7 Hydref. Mae'r Cyngor hefyd wedi'i frawychu gan faint a chanlyniadau'r dial milwrol parhaus yn Gaza. Rydym felly yn galw ar y gymuned ryngwladol i wneud y canlynol:

                                i.            Uno i ddarparu'r ymateb dyngarol sydd ei angen i ddiogelu bywydau diniwed sydd wedi’u dinistrio gan y gwrthdaro hwn, a sicrhau bod mynediad at fwyd, d?r, meddyginiaethau a'r ffynhonnell b?er, sydd eu hangen ar frys.

                               ii.            Ceisio cadoediad ar unwaith i ddod â'r dioddefaint dynol presennol i ben.

                             iii.            Cefnogi'r alwad gan gymunedau ledled y byd i'r HOLL wystlon gael eu rhyddhau a'u dychwelyd adref at eu teuluoedd.

                             iv.            Gweithio gyda chynrychiolwyr Israel a Phalesteina i ddod â'r gwrthdaro presennol i ben a thrafod setliad heddwch parhaol sy'n darparu diogelwch a dyfodol tymor hir heddychlon i'r ardal hon, yn seiliedig ar yr egwyddor o ddatrysiad dwy wladwriaeth.’’

Bu'r Cyngor yn ystyried y Rhybudd o Gynnig canlynol a gyflwynwyd gan y Cynghorwyr John James ac Ann Davies:-

Mae'r Cyngor hwn yn condemnio torfladdiad erchyll pobl ddiniwed yn Israel ar 7 Hydref. Mae'r Cyngor hefyd wedi'i frawychu gan faint a chanlyniadau'r dial milwrol parhaus yn Gaza. Rydym felly yn galw ar y gymuned ryngwladol i wneud y canlynol:

                      i.        Uno i ddarparu'r ymateb dyngarol sydd ei angen i ddiogelu bywydau diniwed sydd wedi'u dinistrio gan y gwrthdaro hwn, a sicrhau bod mynediad at fwyd, d?r, meddyginiaethau a'r ffynhonnell b?er, sydd eu hangen ar frys.

                    ii.        Ceisio cadoediad ar unwaith i ddod â'r dioddefaint dynol presennol i ben.

                   iii.        Cefnogi'r alwad gan gymunedau ledled y byd i'r HOLL wystlon gael eu rhyddhau a'u dychwelyd adref at eu teuluoedd.

                   iv.        Gweithio gyda chynrychiolwyr Israel a Phalesteina i ddod â'r gwrthdaro presennol i ben a thrafod setliad heddwch parhaol sy'n darparu diogelwch a dyfodol tymor hir heddychlon i'r ardal hon, yn seiliedig ar yr egwyddor o ddatrysiad dwy wladwriaeth.

Eiliwyd y cynnig.

Rhoddwyd cyfle i gynigydd ac eilydd y Cynnig siarad o blaid y Cynnig a bu iddynt amlinellu'r rhesymau dros ei gyflwyno, fel y'u nodwyd yn y Cynnig.

Cynigiwyd y gwelliant canlynol i'r cynnig gan y Cynghorydd Gary Jones a chafodd ei eilio:

                    v.        "Ailddatgan hawl Israel a Phalesteina i fodoli, a chydnabod bod gwrthod hawl Israel i fodoli yn fath o wrthsemitiaeth, fel y gwnaed yn glir yn niffiniad Cynghrair Ryngwladol Cofio’r Holocost o wrthsemitiaeth.   Mae cydnabod hawl Israel a Phalesteina i fodoli yn gam hanfodol tuag at heddwch trwy ddatrysiad dwy wladwriaeth”

Rhoddwyd cyfle i Gynigydd ac Eilydd y Gwelliant siarad o'i blaid a rhoesant amlinelliad o'r rhesymau dros ei gyflwyno, fel y'u nodwyd yn y Gwelliant.

Cyn agor y drafodaeth ynghylch y gwelliant, cadarnhaodd cynigydd ac eilydd y cynnig eu bod yn hapus i dderbyn y gwelliant fel y'i cyflwynwyd, a chytunwyd y dylid cyflwyno'r cynnig terfynol i'w ystyried.

Gwnaed nifer o ddatganiadau yn mynegi cefnogaeth i'r cynnig terfynol.

Ar ôl pleidleisio,

PENDERFYNWYD cefnogi'r Cynnig Terfynol.

Dywedodd y Cadeirydd nad oedd dim cwestiynau wedi dod i law gan y cyhoedd.

“Wrth nodi'r meini prawf tebygol o ran cael mynediad i'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn y dyfodol, cadarnhaodd gweinidogion Llywodraeth Cymru, a'r Prif Weinidog ei hun, yn ddiweddar y byddai'n debygol y byddai angen i 10% o dir mentrau ffermio  sy'n cael ei ffermio fod o dan orchudd coed, a 10% arall fod fel tir cynefin. Yn ogystal, mae posibilrwydd cryf y bydd angen i fusnesau ffermio weithredu ystod o ddulliau atafaelu carbon ar dir y maent yn ei reoli i liniaru eu hallyriadau eu hunain, a/neu geisio ymgymryd â gwaith rheoli cynefinoedd yn unol â chynlluniau cymorth i sicrhau cynaliadwyedd. 

 Hefyd mae gan awdurdodau lleol uchelgeisiau mewn perthynas â choedwigo, ynghyd â dyheadau a thargedau ar gyfer lleihau a lliniaru allyriadau.

A wnaiff yr aelod cabinet dros adnoddau roi sicrwydd NA FYDD Cyngor Sir Caerfyrddin yn ceisio defnyddio tir sy'n ffurfio rhan o ddaliadau ffermio'r Cyngor ar gyfer prosiectau coedwigo i gyflawni ei uchelgeisiau ei hun neu i gyflawni ei dargedau ei hun, a sicrhau bod mentrau ffermio a chynhyrchu cynradd sy'n cael eu rhedeg gan denantiaid ar ystadau gwledig y cyngor yn cael y cyfle gorau posibl i fod yn gynaliadwy ac yn parhau i wneud cyfraniad gwerthfawr i'n cymunedau gwledig yn y sir hon?” 

[Sylwer: Gan iddi ddatgan buddiant yn yr eitem hon yn gynharach, ailddatganodd y Cynghorydd C. A. Davies ei buddiant a gadawodd y cyfarfod yn ystod y trafodaethau. ]

Cwestiwn gan y Cynghorydd Jones:

"Wrth nodi'r meini prawf tebygol o ran cael mynediad i'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy yn y dyfodol, cadarnhaodd gweinidogion Llywodraeth Cymru, a'r Prif Weinidog ei hun, yn ddiweddar y byddai'n debygol y byddai angen i 10% o dir mentrau ffermio sy'n cael ei ffermio fod o dan orchudd coed, a 10% arall fod fel tir cynefin. Yn ogystal, mae posibilrwydd cryf y bydd angen i fusnesau ffermio weithredu ystod o ddulliau atafaelu carbon ar dir y maent yn ei reoli i liniaru eu hallyriadau eu hunain, a/neu geisio ymgymryd â gwaith rheoli cynefinoedd yn unol â chynlluniau cymorth i sicrhau cynaliadwyedd.

Hefyd mae gan awdurdodau lleol uchelgeisiau mewn perthynas â choedwigo, ynghyd â dyheadau a thargedau ar gyfer lleihau a lliniaru allyriadau.

A wnaiff yr Aelod Cabinet dros Adnoddau roi sicrwydd NA FYDD Cyngor Sir Caerfyrddin yn ceisio defnyddio tir sy'n ffurfio rhan o ddaliadau ffermio'r Cyngor ar gyfer prosiectau coedwigo i gyflawni ei uchelgeisiau ei hun neu i gyflawni ei dargedau ei hun, a sicrhau bod mentrau ffermio a chynhyrchu cynradd sy'n cael eu rhedeg gan denantiaid ar ystadau gwledig y cyngor yn cael y cyfle gorau posibl i fod yn gynaliadwy ac yn parhau i wneud cyfraniad gwerthfawr i'n cymunedau gwledig yn y sir hon?”

Ymateb gan y Cynghorydd Alun Lenny - yr  Aelod Cabinet dros Adnoddau:-

Diolch Gadeirydd a diolch am y cwestiwn, Hefin. Yn wahanol i'r mater blaenorol, mae hwn yn fater y mae gennym reolaeth lwyr drosto.  I roi cyd-destun ac i atgoffa aelodau, mae'r Cyngor yn berchen ar bron i 2,500 erw o dir ar 23 o ffermydd - a hynny ers dros ganrif.  Yn y gorffennol bu tueddiad i osod ffermydd i denantiaid newydd wrth iddynt ddod yn wag, heb fawr o ystyriaeth i ddefnydd y tir.

Nawr, cefais fy magu ar fferm fechan, gan weithio'r tir nes fy mod i'n 24 oed - yn ôl yn oes y bêls bach, ond mae amaethyddiaeth wedi newid yn sylweddol ers hynny ac yn dal i wneud hynny.  Felly, mae'r cyngor bellach yn trafod defnydd pob fferm yn unigol wrth i'r denantiaeth ddod i ben, gan ymgynghori ac ystyried sut y gallwn fod yn gynaliadwy i'r tenant newydd a sut y gallwn fod o fudd i'r gymuned wledig.  Mae un, er enghraifft, wedi dechrau prosiect peilot gyda phartneriaid eraill i dyfu llysiau a ffrwythau - fel rydym wedi'i glywed yn gynharach y bore yma.

Rydym hefyd am greu coetir ar wahanol dir sy'n eiddo i'r Cyngor i gyrraedd y targed o liniaru'r effaith y mae carbon yn ei chael ar yr amgylchedd.  Oherwydd yr hyn sydd yn y fantol, wrth gwrs, yw dyfodol dynoliaeth.  Mewn araith bwerus yn COP28 rhybuddiodd y Brenin Charles hyn: ‘’The world is dreadfully far off track on addressing climate change and unless we rapidly repair and restore  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 10.1

PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL gymeradwyo enwebiad yr Aelodau heb Gysylltiad Pleidiol i'r Cynghorydd John James lenwi eu sedd wag ar y Pwyllgor Craffu Lle, Cynaliadwyedd a Newid Hinsawdd.

Dywedodd y Cadeirydd fod y cofnodion a amlinellir ar yr agenda dan 12.1 – 12.8 ar gael er gwybodaeth ar wefan y Cyngor.

PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL, yn unol â Deddf Llywodraeth Leol 1972, fel y'i diwygiwyd gan Orchymyn Llywodraeth Leol (Mynediad at Wybodaeth) (Amrywio) (Cymru) 2007, orchymyn i'r cyhoedd adael y cyfarfod tra oedd yr eitemau canlynol yn cael eu hystyried, gan fod yr adroddiadau'n cynnwys gwybodaeth eithriedig fel y'i diffiniwyd ym mharagraff 14 o Ran 4 o Atodlen 12A i'r Ddeddf.

Yn sgil gweithredu'r prawf budd y cyhoedd PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL, yn unol â'r Ddeddf y cyfeiriwyd ati yng nghofnod rhif 13 uchod, fod y mater hwn yn cael ei ystyried yn breifat, gan beidio â gadael i'r cyhoedd fod yn bresennol yn y cyfarfod, gan y byddai datgelu'r wybodaeth yn debygol o roi'r busnes a enwir yn yr adroddiad dan anfantais annheg mewn perthynas â'i gystadleuwyr masnachol.

Bu'r Cyngor yn ystyried adroddiad manwl ynghylch trefnu benthyciad i CWM Environmental Ltd er mwyn galluogi'r cwmni i ailadeiladu a chyfarparu Cyfleuster Adfer Adnoddau yn dilyn y tân ar y safle ar 24 Ebrill 2021.

PENDERFYNWYD: