‘Mae Siambr Fasnach Llanelli wedi cyhoeddi ymgyrch i gydnabod Llanelli fel dinas.
Mae'r ymgyrch wedi derbyn ymateb cymysg gyda Syr Douglas Perkins, cyd-sylfaenydd Specsavers, Nia Griffith AS a Chynghorau Tref a Gwledig Llanelli yn cefnogi'r cynnig, ac eto mae rhai wedi codi pryderon.
A wnewch chi ymrwymo i Gyngor Sir Caerfyrddin gynnal ymgynghoriad cyhoeddus, mewn partneriaeth â'r Siambr Fasnach, i asesu barn y cyhoedd yngl?n â chyflwyno cais am statws dinas?’
Cofnodion:
"Mae Siambr Fasnach Llanelli wedi cyhoeddi ymgyrch i gydnabod Llanelli fel dinas. Mae'r ymgyrch wedi derbyn ymateb cymysg gyda Syr Douglas Perkins, cyd-sylfaenydd Specsavers, Nia Griffith AS a Chynghorau Tref a Gwledig Llanelli yn cefnogi'r cynnig, ac eto mae rhai wedi codi pryderon. A wnewch chi ymrwymo i Gyngor Sir Caerfyrddin gynnal ymgynghoriad cyhoeddus, mewn partneriaeth â'r Siambr Fasnach, i asesu barn y cyhoedd yngl?n â chyflwyno cais am statws dinas?"
Ymateb gan y Cynghorydd Darren Price, Arweinydd y Cyngor
Diolch ichi am y cwestiwn. Fel y gwyddoch efallai, rwyf wedi galw ar Siambr Fasnach Llanelli yn gyhoeddus o'r blaen i gynnal ymgynghoriad cyhoeddus llawn gyda phobl Llanelli, cyn symud ymlaen ag unrhyw gais ffurfiol am statws dinas. Mae pwysigrwydd yr ymgynghoriad cyhoeddus hwnnw yn fy marn i yn gwbl sylfaenol. Yn wir, rwy'n credu ei bod yn ddyletswydd ar bob gwleidydd a busnes i wrando ar farn y bobl cyn mynd ymhellach. Yn fy marn i, yr unig ffordd o wneud hynny'n deg yw penodi sefydliad annibynnol i gynnal ymgynghoriad cyhoeddus ffurfiol, yn annibynnol ar unrhyw gorff neu unrhyw Gyngor. Yn wir, ar 6 Chwefror 2024, rhoddais restr i'r siambr o sefydliadau posibl a allai wneud y gwaith hwnnw ar ei rhan. Nawr, rwy'n sylwi eich bod wedi dweud yn eich cwestiwn bod y cynghorau tref a gwledig yn cefnogi'r cais am statws dinas, ond fy nealltwriaeth i yw mai dim ond y Cyngor Tref sydd wedi datgan cefnogaeth i'r cais, tra bod y cynghorwyr gwledig dim ond wedi cytuno i anfon cynrychiolydd i lansiad y cais ddiwedd mis Mawrth.
Rwy'n deall eich bod wedi eilio'r cynnig yn y Cyngor Tref o blaid y cais, os wyf yn gwbl onest, rwy'n credu bod hynny ychydig yn gynamserol heb ymgynghori â'r cyhoedd.
Yn gyntaf, wrth gwrs, mae yna nifer o bethau anhysbys ar hyn o bryd. Felly, yn fy marn i, bydd angen i'r rhai sy'n cynnig y newid nodi'n fanwl cyn yr ymgynghoriad cyhoeddus ffin arfaethedig y ddinas, er enghraifft, unrhyw fuddion y maent yn eu gweld, ynghyd ag unrhyw gostau. Yna gall y manylion hyn fod yn destun trafodaeth a chraffu cyhoeddus.
Yn anffodus, ac rwyf wedi sylwi ar hyn, ceir rhai sylwadau cynnar gan un neu ddau o'r rhai sy'n cefnogi'r cais nad ydynt yn seiliedig ar realiti. Felly, er enghraifft, rwyf wedi clywed rhai yn awgrymu y byddai newid statws y dref i ddinas yn arwain at adran damweiniau ac achosion brys gyflawn yn Llanelli, ac mae'n amlwg nad yw hynny'n wir. Gwyddom fod Byrddau Iechyd yn penderfynu ar fodelau ar gyfer darparu gwasanaethau yn seiliedig ar ffactorau poblogaeth a mynediad hwylus yn lleol. Er enghraifft, gwyddom mai'r safleoedd a ffefrir ar gyfer ysbyty newydd Hywel Dda yw Sanclêr neu Hendy-gwyn ar Daf.
Rydym hefyd yn nodi bod y buddsoddiad gofal critigol diweddaraf yn Ne Cymru, sef ysbyty y Faenor yng Ngwent, wedi'i leoli yn agos i dref Cwmbrân yn hytrach na dinas Casnewydd. Felly, mae angen i'r achos dros statws dinas fod yn seiliedig ar ffeithiau ac nid ffuglen.
O'm safbwynt i, mae Plaid Cymru yn canolbwyntio'n llwyr ar geisio denu mewnfuddsoddiad i Lanelli. Dim ond drwy greu swyddi a chyfoeth y byddwn yn newid ffawd Llanelli, a dyna pam rydym yn canolbwyntio ar gyflawni datblygiad Pentre Awel, er enghraifft, sydd gwerth miliynau o bunnoedd, a fydd yn creu cannoedd o swyddi yn y dref. Yn yr un modd, mae angen i bob un ohonom ganolbwyntio ar geisio gwella canol y dref.
Mae gwelliannau ymarferol, fel yr angen am ailddatblygu adeilad yr YMCA, fel y soniwyd gan y Cynghorydd Alun Lenny yn gynharach ac ailddatblygu Gogledd Stryd y Farchnad yn fan cychwyn. Mae'r rhain, a'r ceisiadau llwyddiannus am gyllid gwerth £15m i'r Gronfa Ffyniant Bro i gyd wedi'u cynllunio i geisio rhoi bywyd newydd i ganol y dref ond mae'n amlwg bod cymaint mwy i'w wneud.
Fel y gwyddom, mae canol y dref wedi'i ddinistrio o ganlyniad i siopau y tu allan i'r dref, clystyru a siopa ar-lein. Wrth gwrs, rydym bellach yn gorfod ymateb i'r realiti hwnnw, ac mae angen i bob un ohonom feddwl am ffyrdd ymarferol y gellir gwneud hynny. Ni fydd newid statws y dref, yn fy marn i, yn newid hynny'n sylweddol.
Felly, wrth gloi, rwyf yn galw eto ar y Siambr i ymgynghori â'r cyhoedd ond ei bod yn penodi sefydliad annibynnol yn unig i arwain ar y broses honno.
Diolch yn fawr
Cwestiwn Atodol gan y Cynghorydd Rob James
Rwy'n falch bod yr Arweinydd wedi codi'r mater yngl?n â siopa yn y dref ac yn y datganiad cyhoeddus mae'n nodi mai dewis y weinyddiaeth Lafur oedd adeiladu Trostre, sydd wedi creu'r broblem sydd gennym yng nghanol y dref, felly a fyddai'n derbyn oni bai am fy hun ac eraill o'm cwmpas, y byddai'r ymgyrch i atal ail-ehangu Trostre, yr oeddem yn ei weld yn cael ei gynnig gan eich gweinyddiaeth, mewn gwirionedd yn arwain at drosglwyddiad llawer mwy ac yn gwanhau canol y dref hyd yn oed yn fwy.
Ymateb gan y Cynghorydd Darren Price, Arweinydd y Cyngor
Ydw, rwy'n bendant yn rhannu eich pryderon am unrhyw ddatblygiad yn Nhrostre yn y dyfodol ac yn sicr nid ydym am weld unrhyw ddatblygiad sy'n arwain at dynnu rhagor o fusnesau o ganol y dref a chafwyd trafodaethau diweddar ar lefel y Cabinet sydd wedi cadarnhau'r safbwynt hwnnw ac yn fy marn i, mae Trostre yn orlawn o ran adwerthu ac yn amlwg y camgymeriad strategol, yn fy marn i, wrth edrych yn ôl, ddegawdau yn ôl o ran sefydlu Trostre a'r graddfeydd a welsom o dan y weinyddiaeth Lafur yn negawd cyntaf y ganrif hon wedi creu sefyllfa lle mae canol y dref yn ei chael hi'n anodd iawn. Nid yw ar ei ben ei hun, mae canolfannau siopa y tu allan i'r trefi ledled Cymru, ond mae hynny'n sicr yn ffactor ar gyfer canol y dref. Fel y soniais, mae nifer o fuddsoddiadau ymarferol yr ydym wedi'u gwneud, a byddwn yn parhau i'w gwneud dros yr ychydig flynyddoedd nesaf i geisio gwyrdroi'r sefyllfa honno. Ond yn sicr nid yw'n sefyllfa y byddem am ddechrau ohoni.
Gan ddychwelyd at bwynt y cwestiwn gwreiddiol o ran statws y ddinas, mae'r dystiolaeth yr wyf wedi'i gweld, sy'n seiliedig ar ddata’r Swyddfa Ystadegau Gwladol dros 20 mlynedd sy'n edrych ar berfformiad economaidd o ran creu swyddi, Gwerth Ychwanegol Gros a buddsoddiadau, nid oes unrhyw dystiolaeth, empirig nac academaidd, sy'n awgrymu bod newid statws yn sicrhau buddion yn yr ardaloedd hynny. Felly, dros gyfnod o 20 mlynedd, dinasoedd a threfi, trefi sydd wedi gwneud cais am statws dinas ac sydd wedi llwyddo a threfi sydd wedi gwneud cais am statws dinas ac sydd wedi methu. Mae'r pedwar maes penodol hynny i gyd yn dangos canlyniadau economaidd tebyg o ran swyddi, Gwerth Ychwanegol Gros a buddsoddiad, ac felly ar y sail honno, rwy'n credu ei bod yn bwysig ein bod yn gofyn i bobl Llanelli beth maen nhw am ei wneud. Os oes greddf eu bod yn teimlo eu bod am ddod yn ddinas am resymau eraill, yn amlwg byddai dyletswydd arnom i gefnogi hynny. Ond rwy'n credu y byddem yn cael dadl onest a ffeithiol o ran rhinweddau'r achos arall. Diolch yn fawr.