Agenda a chofnodion drafft

Derbyniwyd ymddiheuriadau am absenoldeb gan y Cynghorwyr L.R.Bowen ac M. Thomas.

Ni chafwyd dim datganiadau ynghylch chwip waharddedig.

Dywedodd y Cadeirydd nad oedd dim cwestiynau wedi dod i law gan y cyhoedd.

[NODER:  Roedd y  B.W. Jones, M.J.A.Lewis ac E. Skinner wedi datgan buddiant yn yr eitem hon yn gynharach ac wedi aros yn y cyfarfod tra oedd yr eitem yn cael ei hystyried.]

Bu'r Pwyllgor yn ystyried adroddiad ar Strategaeth Cyllideb Refeniw y Cyngor 2024/25 i 2026/27 a oedd yn rhoi golwg gyfredol ar y gyllideb refeniw ar gyfer 2024/2025 ynghyd â ffigurau dangosol ar gyfer blynyddoedd ariannol 2025/2026 a 2026/2027.  Roedd yr adroddiad yn seiliedig ar ragamcanion y swyddogion ynghylch gofynion gwariant, ac roedd yn rhoi ystyriaeth i'r setliad amodol a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ar 20 Rhagfyr 2023.

Er bod llawer o waith eisoes wedi'i wneud wrth baratoi'r gyllideb, dywedwyd mai datganiad sefyllfa cychwynnol oedd yr adroddiad hwn a fyddai'n cael ei ddiweddaru yn dilyn y broses ymgynghori.  Yn unol â hynny, atgoffwyd yr Aelodau bod yr adroddiad wedi'i ystyried gan y Cabinet yn ei gyfarfod ar 15 Ionawr 2024 a bod aelodau'r Pwyllgor wedi mynychu digwyddiadau ymgynghori yn ddiweddar, a oedd yn rhoi cyfle i ddadansoddi a chael eglurhad ynghylch gwahanol agweddau ar y gyllideb.

Dywedwyd wrth y Pwyllgor, bod y setliad amodol a gyhoeddwyd yn cynrychioli cynnydd cyfartalog o 3.1% ledled Cymru ar setliad 2023/24, gyda chynnydd Sir Gaerfyrddin yn 3.3% (£11.0m) Er bod y setliad ychydig yn uwch na ffigur arfaethedig y Cyngor, sef cynnydd o 3.0%, ac yn darparu £0.9m yn fwy na rhagdybiaeth wreiddiol y Cyngor, ac roedd hyn i'w groesawu, roedd y cynnydd o ran chwyddiant, codiadau cyflog a phwysau eraill ar y gwasanaeth yn llawer uwch na'r cyllid a ddarparwyd. Yn ei gyd-destun, roedd cyfanswm y cyllidebau ychwanegol oedd eu hangen yn 2024/25 i dalu costau codiadau cyflog yn unig yn £15m.  Yn benodol, ni ddarparwyd unrhyw gyllid ychwanegol i fodloni'r diffyg cynhenid yn y gyllideb wrth symud ymlaen o ganlyniad i'r codiad cyflog Athrawon a bennwyd gan Lywodraeth Cymru, na dyfarniad cyflog NJC 2023 a osodwyd gan broses bargeinio cyflogau cenedlaethol.

Tynnwyd sylw'r Pwyllgor at adran 3.5 o strategaeth y gyllideb lle rhoddwyd trosolwg o gyllidebau dirprwyedig yr ysgolion i'r Aelodau. Eglurodd yr Aelod Cabinet dros Adnoddau fod cynigion y gyllideb yn cynnwys arbediad o £3.5m, a oedd yn gyson â'r lefel o arbedion sydd eu hangen ar feysydd eraill o wasanaethau'r cyngor. Fodd bynnag, roedd yr Aelod Cabinet dros Adnoddau yn falch o adrodd bod y gostyngiad arfaethedig i'r grant Recriwtio, Adfer, Codi Safonau wedi'i wrthdroi, a fyddai'n lliniaru'r pwysau ariannol yn rhannol.

Darparwyd i'r Pwyllgor drosolwg o'r sefyllfa wedi'i diweddaru ar y rhagolygon ariannol cyfredol, fel y nodir yn adran 4 yr adroddiad, a oedd yn ystyried y setliad dros dro a newidiadau dilysu diweddar eraill.

Bu'r Pwyllgor yn ystyried y wybodaeth gyllidebol fanwl ganlynol a oedd wedi'i hatodi i'r Strategaeth ac a oedd yn berthnasol i'w faes gorchwyl:-

·       Atodiad A(i) - Crynodeb o'r arbedion effeithlonrwydd ar gyfer yr Adran Addysg a Gwasanaethau Plant.

·       Atodiad A (ii) - Crynodeb o Bwysau Twf ar gyfer yr Adran Addysg a Gwasanaethau Plant. 

·       Atodiad B - Adroddiad monitro'r gyllideb ar gyfer  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 4.

Cafodd y Pwyllgor adroddiad yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ar Gynnig Gofal Plant Cymru, ei nod oedd cefnogi teuluoedd i ddarparu gofal plant hyblyg, fforddiadwy o ansawdd uchel i hyrwyddo adfywio economaidd, lleihau'r pwysau ar incwm teuluoedd a helpu rhieni i gymryd rhan mewn gwaith, a thrwy hynny lleihau risg y teulu o dlodi.  At hynny, cafodd y cynllun, a gyflwynwyd ym mis Ionawr 2019, ei ariannu gan Lywodraeth Cymru ar gyfer rhieni cymwys gan geisio gwella llesiant plant drwy ddarparu profiadau gofal plant cadarnhaol a chyfoethog.

Darparwyd crynodeb o gyflwyniad y cynllun i'r Pwyllgor, a oedd yn cynnwys cyflwyno gwasanaeth digidol y Cynnig Gofal Plant Cenedlaethol yn Haf 2022 i ddarparu proses mwy syml ac unffurf o ran cofrestru a chyflwyno cais, a gwasanaeth hawliadau taliadau cyflym wythnosol i ddarparwyr. 

Roedd yr adroddiad yn nodi ystadegau ar gyfer nifer y ceisiadau a gymeradwywyd ac yn manylu ar y cymorth sydd ar gael ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol drwy'r Grant Cymorth Ychwanegol a ddarparwyd gan Lywodraeth Cymru.

Adolygodd y Pwyllgor y taliadau a wnaed i Ddarparwyr Gofal Plant Sir Gaerfyrddin a oedd yn cynrychioli arbediad sylweddol i lawer o deuluoedd lleol sy'n gweithio gan helpu i gynnal darparwyr gofal plant lleol, yn enwedig yn ystod pandemig y coronafeirws.

Rhoddwyd sylw i'r materion/sylwadau a godwyd gan y Pwyllgor, fel a ganlyn:-

Mewn ymateb i ymholiad, eglurodd y Cyfarwyddwr Addysg a Gwasanaethau Plant,  o ystyried y meini prawf cymhwysedd, y byddai'n anodd cael ffigurau cywir ynghylch nifer y rhieni/gwarcheidwaid nad oeddent wedi gwneud cais ar gyfer y cynnig gofal plant.  Fodd bynnag, roedd y pwyllgor wedi cael sicrwydd drwy nodi bod yr adran wedi defnyddio strategaeth farchnata a chyfathrebu gadarn i hyrwyddo'r cynllun mewn modd cyson ac yn unol â'i nodau a'i amcanion.   

Yn dilyn ymholiad, ystyriwyd bod y meini prawf cymhwysedd mewn perthynas â'r isafswm o oriau a weithiwyd yn cael eu hystyried yn un o'r prif rwystrau i gael mynediad i'r cynllun.  Fodd bynnag, tynnwyd sylw at y ffaith bod Llywodraeth Cymru, yn ystod y blynyddoedd diwethaf, wedi ymestyn y meini prawf cymhwysedd i gynnwys y rhai mewn addysg uwch, gweithwyr tymhorol a rhieni plant mabwysiedig.

Mewn ymateb i sylwadau a wnaed gan Aelod, dywedwyd er bod Llywodraeth Cymru wedi cadarnhau na fyddai'n adolygu'r gyfradd dalu am flwyddyn arall, bod yr Awdurdod yn monitro'r sefyllfa'n agos yn dilyn pryderon a godwyd nad oedd cyfradd y taliad yn gynaliadwy i rai darparwyr, ac o ganlyniad yn golygu bod rhai rhieni yn gwneud taliadau atodol.

Holwyd a oedd dosbarthiad darparwyr ledled Sir Gaerfyrddin wedi arwain at rieni/gwarcheidwaid yn gorfod defnyddio darpariaeth gofal plant y tu allan i'r ardal leol, a thrwy hynny gael effaith ganlyniadol ar y dewis o ysgolion a ddewisir.  Dywedodd Rheolwr y Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant fod dadansoddiad o fylchau yn y ddarpariaeth gofal plant ar draws y sir yn cael ei gynnal bob 5 mlynedd a nodwyd bod gostyngiad yn nifer y gwarchodwyr plant mewn ardaloedd gwledig ers pandemig y coronafeirws.  Er y cydnabuwyd y gallai'r diffyg  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 5.

[NODER:  Roedd y Cynghorydd B.W. Jones,  wedi datgan buddiant yn yr eitem hon yn gynharach; ac arhosodd yn y cyfarfod tra oedd yr eitem yn cael ei hystyried].

Bu'r Pwyllgor yn ystyried y Cynlluniau Cyflawni Gwasanaeth Is-adrannol Drafft sy'n berthnasol i'r gyfarwyddiaeth Addysg a Gwasanaethau Plant ar gyfer 2024/25 fel a ganlyn:

·   Mynediad i Addysg

·   Gwasanaethau Plant

·   Gwasanaethau Addysg a Chynhwysiant

·   Strategaeth a Chymorth i Ddysgwyr

Roedd y Cynlluniau Cyflawni Gwasanaeth Is-adrannol Drafft yn pennu'r camau a'r mesurau strategol i'w gweithredu ym mhob isadran er mwyn i'r Cyngor wneud cynnydd mewn perthynas â'i amcanion llesiant, ei flaenoriaethau thematig a blaenoriaethau'r gwasanaeth. 

O ran y Cynllun Cyflawni Gwasanaeth - Gwasanaethau Plant, roedd yr adroddiad yn cynnwys yr elfennau sy'n berthnasol i'r Pwyllgor Craffu Addysg, Pobl Ifanc a'r Gymraeg ac yn ymwneud â'r meysydd canlynol:

·       Diogelu a Phresenoldeb Ysgolion

·       Seicoleg Addysg

·       Asesiad o Ddigonolrwydd Cyfleoedd Chwarae

Eglurodd y Pennaeth Mynediad i Addysg fod y pandemig coronafeirws, Brexit a Rhyfel Wcráin wedi cyfrannu at gynnydd sylweddol mewn costau adeiladu, sydd wedi rhwystro cyflawni prosiectau sy'n gysylltiedig â'r Rhaglen Moderneiddio Addysg.

Mewn ymateb i ymholiad, rhoddodd y Pennaeth Mynediad i Addysg ddiweddariad ar gyflwyno'r ddarpariaeth Prydau Ysgol am Ddim i bob Plentyn Ysgol Gynradd y disgwylid iddo gwblhau ym mis Chwefror 2024. Yn hyn o beth, rhoddodd y Pennaeth Mynediad i Addysg ganmoliaeth i'r tîm Arlwyo ac adrannau eraill yn yr Awdurdod a oedd wedi cynorthwyo i ddarparu'r ddarpariaeth.

Dywedwyd ymhellach, er bod Llywodraeth Cymru wedi cynyddu gwerth y Prydau Ysgol Am Ddim i bob Plentyn Ysgol Gynradd o £2.90 i £3.20, nid oedd y swm yn adlewyrchu'r gwir gost i'r Awdurdod am ddarparu prydau ysgol maethlon o ansawdd uchel i bob ysgol gynradd.  Dywedodd y Cyfarwyddwr Addysg a Gwasanaethau Plant fod trafodaethau'n parhau â Llywodraeth Cymru mewn ymdrech i gymhwyso lefelau ariannu pwrpasol ar draws gwahanol siroedd o ystyried y costau ychwanegol a ysgwyddir gan ardaloedd gwledig.  I gefnogi ymdrechion y Swyddogion, gofynnodd Aelod i deimladau'r Pwyllgor gael eu cyfleu i Lywodraeth Cymru o ran y fformiwla ariannu Prydau Ysgol am Ddim fel rhan o unrhyw sylwadau ysgrifenedig a wneir mewn perthynas â'r gyllideb (cofnod 4 uchod).

Mewn ymateb i gais, rhoddodd y Pennaeth Gwasanaethau Plant a Theuluoedd, drosolwg o'r lleoliadau noddedig ar raglen Gradd Gwaith Cymdeithasol / Gradd Meistr y Brifysgol Agored, a'i nod oedd lliniaru’r prinder cenedlaethol o weithwyr cymdeithasol.  Croesawodd y Pwyllgor yr amrywiaeth o gyfleoedd sydd ar gael i weithwyr presennol a newydd i ddod yn weithwyr cymdeithasol cymwys yn y sir.

Mewn ymateb i ymholiad, rhoddodd y Pennaeth Gwasanaethau Addysg a Chynhwysiant wybodaeth i'r Aelodau am y sefyllfa bresennol mewn perthynas â chefnogi gwell ymddygiad ar draws ysgolion y sir.  Roedd y mater cenedlaethol ynghylch safonau ymddygiad yn dirywio wedi dod yn fwy cyffredin yn dilyn pandemig y coronafeirws, a waethygwyd ymhellach gan ôl-groniad cyflyrau niwrolegol yn dilyn diagnosis gan y gwasanaeth iechyd.  Roedd yr Aelodau wedi’u sicrhau bod strategaeth glir ar waith i reoli ymddygiad mewn ysgolion a oedd yn defnyddio'r dull Team Teach i reoli ymddygiad  ...  Gweld y cofnodion lawn ar gyfer eitem 6.

Cafodd y Pwyllgor eglurhad am beidio â chyflwyno'r adroddiad craffu ynghylch y Strategaeth Gofal Cymdeithasol 10 mlynedd . 

PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL nodi'r eglurhad am beidio â chyflwyno'r adroddiad.

Adolygodd y Pwyllgor y rhestr o eitemau ar gyfer y dyfodol a oedd i'w hystyried yn ei gyfarfod nesaf i'w gynnal ar 03 Ebrill 2024, a oedd wedi deillio o Flaengynllun Gwaith y Pwyllgor. Pwysleisiodd y Cadeirydd fod y Blaengynllun Gwaith yn ddogfen hyblyg y gellid ei diweddaru yn ôl y gofyn trwy gydol y flwyddyn wrth i wybodaeth newydd ddod i'r amlwg.

PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL nodi'r rhestr o eitemau ar gyfer y dyfodol a oedd i'w hystyried yn y cyfarfod nesaf ar 3 Ebrill 2024.

PENDERFYNWYD YN UNFRYDOL lofnodi cofnodion cyfarfod y Pwyllgor a gynhaliwyd ar 1 Rhagfyr 2023 yn gofnod cywir.